Όλο αυτό το διάστημα της πανδημίας η ζωή μας άλλαξε πολύ και με τελείως ξαφνικό κι απροσδόκητο τρόπο. Όσο κι αν προσπαθήσαμε να δούμε τη θετική πλευρά και να στραφούμε σε λύσεις που θα γεμίσουν το κενό των όσων κάναμε στην παλιά μας ζωή (εκεί καταντήσαμε, να την αποκαλούμε «παλιά ζωή»), δεν καταφέραμε να μείνουμε ανεπηρέαστοι. Άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο, είδαν την καραντίνα να αφήνει σημάδια πάνω τους και να αποκτούν προβλήματα που προηγουμένως δεν είχαν, ή να επιδεινώνονται αυτά με τα οποία ήδη πάλευαν καιρό.
Οι φοιτητές είναι μια παρεξηγημένη ομάδα ατόμων. Πολλοί θεωρούν ότι διανύουν την καλύτερη περίοδο και δεν έχουν δικαίωμα να γκρινιάξουν, κι αν το κάνουν, είναι δραματικοί και μίζεροι. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο φοιτητής έχει συχνά πολύ σοβαρούς λόγους να εκφράσει τις ανησυχίες του και να διαψεύσει όσους θεωρούν τη ζωή του ρόδινη. Το ίδιο ισχύει και για την περίοδο του κορωνοϊού.
H καθημερινότητά τους άλλαξε ριζικά, πράγμα που δύσκολα δε θα άφηνε επιπτώσεις στην ψυχολογική του κυρίως υγεία. Και δυστυχώς το έκανε σε μεγάλο βαθμό. Πολλές παγκόσμιες έρευνες επικεντρώθηκαν στους φοιτητές προκειμένου να μελετήσουν τις αρνητικές συνέπειες που έφερε ο κορωνοϊός και ανάμεσά τους βρίσκεται κι αυτή του Πανεπιστημίου Πατρών.
Η μελέτη είχε στόχο να αναδείξει τις επιπτώσεις του COVID-19 στην ψυχική υγεία και να προτείνει τρόπους βελτίωσης της ψυχικής κατάστασης των φοιτητών, με στόχο τη μείωση των ποσοστών κατάθλιψης, άγχους και μετατραυματικού στρες.
Συνολικά, συμμετείχαν 1.266 φοιτητές από όλη την Ελλάδα και τις διάφορες σχολές, με 73,6% γυναίκες και 26,4% άντρες.
Η μελέτη έγινε με τη χρήση ανώνυμων ερωτηματολογίων που αποτελούνταν από 82 ερωτήσεις σχετικές με την ποιότητα ζωής, την ψυχική υγεία και κάποια δημογραφικά στοιχεία των φοιτητών.
Τα ερευνητικά ερωτήματα ήταν:
- Ποια είναι η κατάσταση της ψυχικής υγείας και της ποιότητας ζωής των φοιτητών στην Ελλάδα ένα χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας σε σύγκριση με την υπάρχουσα βιβλιογραφία πριν την πανδημία.
- Ποιοι παράγοντες έχουν επίδραση στα παραπάνω και με ποιον τρόπο.
- Σύγκριση των αποτελεσμάτων με παρόμοιες έρευνες στον ίδιο πληθυσμό άλλων χωρών.
Η ποιότητα ζωής και η ψυχική υγεία του φοιτητικού πληθυσμού αποτελεί σημαντικό ζήτημα και η πανδημία έχει επιδεινώσει και τα δύο. Οι αυτο-αναφερόμενες απαντήσεις λοιπόν, δείχνουν σχετική επίδραση στην ποιότητα ζωής τους όπως αναφέρεται και σε άλλες χώρες π.χ. Μεγάλη Βρετανία. Ο πληθυσμός, η απομόνωση, η μοναξιά και οι ανησυχίες για τη νόσο αποτελούν παράγοντες κακής ψυχολογικής υγείας. Ειδικά για τους φοιτητές, η επείγουσα μετάβαση στη διαδικτυακή μάθηση είχε ανάμεικτα αποτελέσματα ικανοποίησης και απογοήτευσης, ενώ προκάλεσε ταυτόχρονα και έντονη ανησυχία, καθώς αρκετές φορές αποδείχθηκε ένας ανοργάνωτος κι ανέτοιμος τρόπος για να στηριχτούν σε αυτόν ολοκληρωτικά τα εξάμηνα. Υπήρξαν καθυστερήσεις σε εργαστήρια, μελέτες και εργασίες, πράγμα που οδήγησε και στην καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών σε ορισμένες περιπτώσεις. Επίσης, υπάρχουν και άτομα χωρίς την απαραίτητη πρόσβαση στο διαδίκτυο και στον κατάλληλο εξοπλισμό για τα online μαθήματα, παρουσιάζοντας έτσι άγχος, συμπτώματα κατάθλιψης ή άγχους, πλήξη και μοναξιά, ευερεθιστότητα και θυμό.
Τέλος, η ερευνητική βιβλιογραφία αναφέρει ότι περιοριστικά μέτρα όπως η καραντίνα, η απομόνωση και η κοινωνική απόσταση, έχουν αντίκτυπο στην ψυχολογική ευημερία των ανθρώπων, όπως ακριβώς οι φυσικές καταστροφές. Και οι δύο περιπτώσεις συνήθως οδηγούν σε αντιδράσεις κινδύνου και επιδείνωση ή εκδήλωση ψυχιατρικών διαταραχών, αφού μια απότομη αλλαγή στην καθημερινή ζωή, μια αίσθηση αβεβαιότητας για το μέλλον, οι περιορισμένοι πόροι, ο φόβος για την προσωπική ευημερία, η αυξημένη χρήση των μέσων ενημέρωσης και η εξάπλωση παραπληροφόρησης μπορεί να αντιμετωπιστεί τόσο κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας όσο και μιας φυσικής καταστροφής.
Το άγχος και σωματικά συμπτώματα, συναισθήματα θυμού και ευερεθιστότητας, καταθλιπτικά συμπτώματα, συμπτώματα μετατραυματικού στρες καθώς και εμπειρίες στιγματισμού, εγκατάλειψης και απομόνωσης έχουν αναφερθεί κατά τη διάρκεια προηγούμενων επιδημιών, όπως SARS, MERS, Ebola και H1N1. Συνολικά, μελέτες που αφορούν τον γενικό πληθυσμό, κάνουν λόγο για αυξημένη συναισθηματική διαταραχή, κατάθλιψη, άγχος, οξεία πανικό, εμμονικές συμπεριφορές, συσσώρευση, αϋπνία, συμπτώματα μετατραυματικού στρες, θυμό και κατάχρηση ουσιών. Ο επιπολασμός της κατάθλιψης και του άγχους βρέθηκε να είναι σημαντικά υψηλότερος σε άτομα που έχουν υποστεί lockdown.
Ερευνητές: Φαίδρα – Φωτεινή Τσάμη, Αιμιλία Κανελλοπούλου, Λουκία Αλεξοπούλου – Προύνια, 6ετεις φοιτήτριες του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών
Επίβλεψη: Απόστολος Βανταράκης, καθηγητής Υγιεινής, Πάνος Αλεξόπουλος, επικ. καθηγητής Ψυχιατρικής, Παν/μιο Πατρών
