Οι νέοι με την πάροδο του χρόνου και με τους αυξανόμενους σε ένταση ρυθμούς ζωής, έρχονται αντιμέτωποι με τη συναισθηματική πείνα. Αυτό γιατί, η έντονη παρόρμηση αναφορικά με τη διατροφή συνοδεύει συμπτώματα όπως αυτά της κατάθλιψης. Επίσης, άτομα αγχώδεις, με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να αναπτύσσουν με την τροφή μια σχέση εξάρτησης. Αυτή εμφανίζεται είτε με τη μορφή της συναισθηματικής πείνας, είτε με την μορφή κάποιας άλλης διατροφικής διαταραχής.
Προκειμένου λοιπόν να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια της συναισθηματικής πείνας, τα συμπτώματά της, αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισης της, μιλήσαμε με την ψυχολόγο Μαρία Λαΐου, η οποία μας εξήγησε διεξοδικά αυτήν τη διατροφική διαταραχή!
Τι είναι λοιπόν η συναισθηματική πείνα;
Η κυρία Μαρία Λαΐου αναφέρει πως: «Ως συναισθηματική πείνα ορίζεται η κατανάλωση φαγητού που προκύπτει όχι από βιολογική πείνα, αλλά ως αποτέλεσμα διάφορων αρνητικών συναισθημάτων, όπως η λύπη, ο θυμός,το άγχος και η ανία. Συχνά, η συγκεκριμένη συμπεριφορά οδηγεί σε ενοχή, ένα ακόμα αρνητικό συναίσθημα και έτσι προκύπτει ένας φαύλος κύκλος, που είναι πιθανό να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους.»
Πώς ξεκινάει όμως η διαταραχή αυτή;
Η συναισθηματική κατάσταση αρκετών ατόμων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την όρεξή τους για φαγητό. Σε αυτήν την περίπτωση, το συναίσθημα της πείνας είναι ακατάσχετο και «εκτονώνεται» μέσα από την «πράξη» της τροφής. Συνεπώς, τα άτομα που τρώνε συναισθηματικά, αποκτούν με το «αντικείμενο» της τροφής μια εξαρτημένη σχέση, προσπαθώντας είτε ενσυνείδητα είτε ασυνείδητα, να ξεφύγουν από δυσάρεστες καταστάσεις και συναισθήματα. Πιο συγκεκριμένα, στο φαγητό βρίσκουν μια παρηγοριά, μια συντροφιά, μια επιβράβευση και συνάμα ανακούφιση από τις εκάστοτε δυσκολίες.
Το φαγητό, όμως, δεν πρέπει να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη βελτίωση της διάθεσης του ατόμου. Στη συναισθηματική πείνα λοιπόν, το φαγητό μετατρέπεται σε υποκατάστατο ευτυχίας ή αγχολυτικό και αρχίζει ένας φαύλος κύκλος: η ποσότητα της τροφής που καταναλώνεται είναι μεγάλη, το σωματικό βάρος αυξάνεται, προκαλούνται ενοχές και το άτομο συνεχίζει την υπερκατανάλωση τροφής στην προσπάθειά του να ανταπεξέλθει στα αρνητικά συναισθήματα. Έτσι υπάρχει μια στιγμιαία ικανοποίηση, ωστόσο τα αρνητικά συναισθήματα εξακολουθούν να υπάρχουν και το προσωπικό αδιέξοδο δεν αναγνωρίζεται.
Πώς μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς τη συναισθηματική πείνα;
Αρχικά, εύλογο θα ήταν να μάθει να τη διαχωρίζει από τη βιολογική! Η κυρία Μαρία Λαΐου τονίζει πως: «Η βιολογική πείνα προκύπτει συνήθως κάθε 4-5 ώρες μετά το τελευταίο γεύμα, ενώ, η συναισθηματική πείνα συνήθως είναι επακόλουθο ενός δυσάρεστου περιστατικού π.χ μιας δύσκολης μέρας στη δουλειά. Ακόμη, η συναισθηματική πείνα εμφανίζεται απότομα και ξαφνικά, σαν μια επείγουσα ανάγκη, ενώ η βιολογική πείνα είναι πιο σταδιακή ανάγκη.» Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της διαταραχής αυτής είναι πως επιμένει σε τροφές πλούσιες σε λιπαρά ή ζάχαρη.
Η συναισθηματική πείνα είναι αυτόματη και μηχανική και οδηγεί σε μη συνειδητοποιημένη κατανάλωση τροφής, αφού το άτομο δεν αντιλαμβάνεται την ποσότητα του φαγητού που έχει καταναλώσει και κατ’ επέκταση δεν το απολαμβάνει. Όταν τρώει κανείς λόγω βιολογικής πείνας, έχει μεγαλύτερη επίγνωση του τι και πώς τρώει και το αίσθημα του κορεσμού υπάρχει για να ενημερώσει τον οργανισμό πως χόρτασε.
Η συναισθηματική πείνα οδηγεί σε συναισθήματα ντροπής, ενοχής.
Αν και το άτομο τρώει προκειμένου να «αποτινάξει» τα δυσάρεστα συναισθήματα, καταλήγει να νιώθει τύψεις για την ποσότητα της τροφής που κατανάλωσε.
Εύλογο είναι να αναφερθεί πως η συναισθηματική πείνα οδηγεί σε συναισθήματα ντροπής, ενοχής και τύψεων για τις μεγάλες ποσότητες κατανάλωσης τροφής. Έπειτα, ακολουθούν οι υποσχέσεις για τήρηση υγιεινής διατροφής, που συνήθως καταπατώνται, διότι όταν η πείνα έχει βιολογική διάσταση δεν συνοδεύεται από τα παραπάνω αρνητικά συναισθήματα, μιας και η τροφή έρχεται να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού.
Δυστυχώς, ο μεγαλύτερος πειρασμός των ανθρώπων που έχουν προβλήματα με το φαγητό, είναι το ψυγείο του σπιτιού τους, αλλά η ψυχολόγος κυρία Μαρία Λαΐου αναφέρει πως και γι’ αυτό υπάρχει λύση. Πιο συγκεκριμένα, υπογραμμίζει πως «το ψυγείο πρέπει να είναι κατάλληλα εφοδιασμένο με τροφές όπως φρούτα και λαχανικά. Για αυτόν τον λόγο, είναι απαραίτητο να μην προμηθευόμαστε αλμυρά σνακ και γλυκά και γενικότερα τροφές πλούσιες σε λιπαρά. Ακόμη, ύψιστης σημασίας έχει να περιέχει τρόφιμα ολικής άλεσης, αλλά και εκείνα που είναι πλούσια σε τρυπτοφάνη η οποία αυξάνει τη σεροτονίνη.» Τέλος, βοηθάει σε σημαντικό ποσοστό να κοιμάται κανείς 7-8 ώρες καθημερινά, διαφορετικά, ο οργανισμός θα αναζητήσει στη διάρκεια της μέρας να αναπληρώσει την ενέργεια που έχασε μέσω της τροφών πλούσιων σε ζάχαρη.
Ένα άτομο που τρώει συναισθηματικά θα βοηθηθεί σε σημαντικό βαθμό αν καταφέρει να ενσωματώσει στο πρόγραμμά του την άσκηση, όπως είναι ένα χόμπι (γυμναστήριο, χορός, περίπατος). Η καθημερινή άσκηση, ανεξαρτήτου μορφής, έχει αποδειχθεί ότι βοηθάει στη βελτίωση της διάθεσης και στην εκτόνωση από το στρες. Επίσης, ένας ιδανικός τρόπος για την αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής είναι η γιόγκα και ο διαλογισμός, καθώς βελτιώνουν τα επίπεδα αυτεπίγνωσης.
Η κυρία Μαρία Λαΐου αναφέρει πως: «Πολλοί νέοι έχουν κερδίσει τη διαταραχή της συναισθηματικής πείνας, κρατώντας ημερολόγιο συναισθηματικού φαγητού και διάθεσης. Αυτό συμβαίνει, διότι το άτομο αποκτά την ικανότητα το παρακολουθεί τη συχνότητα, την ποιότητα και την ποσότητα της τροφής του, αλλά και τι συμβαίνει σε συναισθηματικό επίπεδο πριν και μετά την «πράξη» της τροφής.»
Σε ένα ημερολόγιο φαγητού και διάθεσης, το άτομο μπορεί να καταγράψει τα εξής: τι έφαγε (ή τι ήθελε να φάει), τι έγινε που το αναστάτωσε, πώς αισθανόταν πριν φάει, τι αισθανόταν ενώ έτρωγε και πώς αισθάνθηκε μετά. Με τον καιρό, θα διαπιστώσει ένα «μοτίβο». Όταν εντοπιστούν τα ερεθίσματα του συναισθηματικού φαγητού, τότε μονάχα μπορεί να ακολουθήσει η αποτελεσματική αντιμετώπισή του.
Η συναισθηματική πείνα δεν αντιμετωπίζεται μέσω εξαντλητικών διαιτών και γι’ αυτό και αποτυγχάνουν. Μολονότι σε πρώτο πλάνο φαίνεται ότι το πρόβλημα είναι ο έλεγχος πάνω στο φαγητό, η συναισθηματική πείνα φαίνεται να προκύπτει από την μη επαφή του ατόμου με τα συναισθήματά του. Πρέπει λοιπόν, να επιτρέψει κανείς στον εαυτό του να βιώσει δυσάρεστα συναισθήματα, όσο επώδυνο και αν είναι, διότι είναι η μόνη επιλογή που θα καταφέρει να του δώσει την τελική λύση. Μέσα από την επαφή με τα συναισθήματά του, το άτομο αποδυναμώνει την επίδραση που έχουν πάνω του.
Βέβαια, για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω, είναι σημαντικό εκείνος/η που ξεσπάει μέσω του φαγητού, να βρει ένα τρόπο να παραμείνει συνδεδεμένος στην κάθε στιγμή που βιώνει ένα συναίσθημα. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου. Η κυρία Λαΐου τονίζει πως: «Το άτομο με την καθοδήγηση του ειδικού θα μπορέσει να απελευθερωθεί και να αλλάξει συνήθειες και τρόπο σκέψης. Στις επόμενες δυσκολίες θα προτιμήσει να εκφράσει τα «θέλω» και τις επιθυμίες του και να μη σιωπήσει «μπουκώνοντας» τις συναισθηματικές του τρύπες.»
Όλα είναι στο χέρι μας, αρκεί να πιστέψουμε στη δύναμη που κρύβουμε μέσα μας και να το αντιμετωπίσουμε!
Ευχαριστούμε πολύ την κυρία Μαρία Λαΐου για τις χρήσιμες συμβουλές που μοιράστηκε μαζί μας!
