Μεταφερόμαστε στον περασμένο Νοέμβριο και στο 62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Εκεί όπου η ταινία με τίτλο «18» κάνει πρεμιέρα και κλέβει τις εντυπώσεις, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές μαζί με το βραβείο Ιδρύματος «Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου»!
Ο δημιουργός Βασίλης Δούβλης, μέσα από ένα έργο 92′ θίγει πολλά και σημαντικά προβλήματα κοινωνικής φύσεως, με πρωταγωνιστές τους Έλληνες εφήβους σε συνθήκες πανδημίας και οικονομικής κρίσης.
Με ένταση και ρεαλισμό, ο σκηνοθέτης μάς παρασύρει στην καρδιά του προβλήματος του σχολικού εκφοβισμού και της ανεξέλεγκτης βίας στα σχολεία, καθώς οι ήρωές του γνωρίζουν το αληθινό πρόσωπο του φασισμού και καλούνται να πάρουν θέση. Αναμφισβήτητα μιλάμε για ένα ζήτημα που ταλανίζει την κοινωνία μας, το οποίο ζούμε, βλέπουμε και φοβόμαστε.
Η πρεμιέρα για όλο τον κόσμο πλησιάζει. Στις 2 Ιουνίου 2022 έρχεται από την feelgood στους κινηματογράφους να αποτυπώσει στη μεγάλη οθόνη καίρια θέματα, την αισθητική της διεφθαρμένης Αθήνας, τους πολύπλοκους νεαρούς χαρακτήρες, και να μας κάνει να ταυτιστούμε με κάτι που είναι πέρα για πέρα αληθινό.
Με αφορμή την πρεμιέρα λοιπόν, μιλήσαμε με τους συντελεστές της ταινίας, για να ακούσουμε τα δικά τους insides, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
Ο σκηνοθέτης Βασίλης Δούβλης γεννήθηκε στα Άνω Πεδινά, όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Τελείωσε τις βασικές του σπουδές στα Γιάννενα και στη συνέχεια σπούδασε λογοτεχνία και κινηματογράφο στην Αθήνα και το Παρίσι. Ένας καλλιτέχνης που βρίσκεται πίσω από την κάμερα, μας εντάσσει στο κλίμα του «18».
Μέσα από το trailer της ταινίας καταλαβαίνουμε ότι η «φανταστική» Αθήνα που πλάσατε δεν είναι και τόσο φανταστική εν τέλει. Μπορούμε να μπούμε στην ψυχολογία όσων νιώθουν θιγμένοι από τη διαφορετικότητα ως θεατές. Ως αφηγητής, σε τι δώσατε μεγαλύτερη έμφαση για να αποτυπωθεί αυτή η ψυχολογία;
Β.Δ.: Η αφηγηματική δομή της ταινίας βασίζεται σε μια σύνθετη, πολυφωνική αφήγηση εναλλάσσοντας τις οπτικές γωνίες τριών βασικών χαρακτήρων: των δραστών, αλλά και του θύματος. Δεν ήθελα να κάνω μια ταινία μόνο από τη μεριά των θυμάτων. Δε με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα οι θετικοί ήρωες. Προτιμώ τους πιο σύνθετους, αντιφατικούς χαρακτήρες, που σε προκαλούν να εξερευνήσεις τη σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων και της ανθρώπινης ψυχής. Έτσι με ενδιέφερε πολύ περισσότερο, χωρίς να δικαιολογώ τις πράξεις τους, να προσπαθήσω να ιχνηλατήσω τις διαφορετικές προσωπικές διαδρομές των μελών της ρατσιστικής ομάδας, να επιχειρήσω να ρίξω φως στη δράση τους, τις αντιφάσεις και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις, να φέρω στην επιφάνεια τα κίνητρά τους, καθώς είναι ακόμη παιδιά χωρίς συγκροτημένη προσωπικότητα, γεμάτα θυμό, που ψάχνουν εναγωνίως μια ταυτότητα και τη θέση τους σ’ έναν κόσμο εχθρικό, στον οποίο αισθάνονται ξένοι, αποκλεισμένοι, χωρίς ελπίδα για το μέλλον.
Ο τίτλος της ταινίας είναι «18». Εκτός από το γεγονός ότι οι κύριοι χαρακτήρες είναι μια ομάδα δεκαοχτάχρονων, υπάρχει κάποια άλλη σημασία στον τίτλο;
Β.Δ.: Το «18», ο τίτλος της ταινίας, είναι ηθελημένα αμφίσημος, παραπέμποντας κυρίως στην ηλικία των πρωταγωνιστών και τη δύσκολη ενηλικίωσή τους , αλλά και στο γνωστό ναζιστικό σύνθημα 1=Α=Adolf, 8=H=Hitler, όπως θα έχουν την ευκαιρία να διαπιστώσουν οι θεατές.
Ο ρατσισμός είναι ένα πρόβλημα πολύ βαθιά ριζωμένο στην ελληνική κοινωνία. Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε στο κοινό που ενδεχομένως μπορεί να συμφωνεί με τα πιστεύω της ομάδας των δεκαοχτάχρονων; Αντίστοιχα, τι μήνυμα θέλετε να δώσετε σε όσους έχουν υπάρξει θύματα των πράξεών τους;
Β.Δ.: To «18» είναι μια ταινία για τη ρατσιστική βία, τον σχολικό εκφοβισμό και τη δύσκολη εφηβεία στη σύγχρονη Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, της αναζωπύρωσης του φασισμού και της πανδημίας. Δεν επιδιώκει να δώσει έτοιμες, εύκολες, οριστικές απαντήσεις, που δεν ξέρω άλλωστε αν υπάρχουν, αλλά να ευαισθητοποιήσει, να συγκινήσει και κυρίως να θέσει ερωτήματα, να ανοίξει ένα διάλογο. Δεν ήθελα να κάνω μια ταινία καταγγελίας που να κραυγάζει, αλλά μια ταινία που να υπαινίσσεται αφήνοντας χώρο στο θεατή. Γι’ αυτό προτίμησα, άλλωστε, και το φινάλε να είναι ανοιχτό, ώστε οι θεατές να μπορούν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία.
Παρατηρήσαμε ότι η ανδρική παρουσία είναι πιο αισθητή στην ταινία. Το γυναικείο φύλο μού φάνηκε σαν να «καλύπτει» τις πράξεις του ανδρικού και να μένει αμέτοχο στις βίαιες πράξεις. Ποιος είναι ο ρόλος της γυναίκας στην ταινία σας και κατ’ επέκταση στην ελληνική κοινωνία;
Β.Δ.: Η ανδρική παρουσία είναι, πράγματι, έντονη στην ταινία, χωρίς, όμως, αυτό να σημαίνει ότι ο ρόλος των γυναικών δεν είναι σημαντικός. Το αντίθετο. Υπάρχουν οι μητέρες των παιδιών και η διευθύντρια του σχολείου που ο ρόλος τους είναι κρίσιμος. Αλλά κυρίως υπάρχουν τα δυο κορίτσια, η Κατερίνα και η Μαρίνα, που, η κάθε μία με διαφορετικό τρόπο, όχι μόνο δεν μένουν αμέτοχες στις βίαιες πράξεις, αλλά αντιθέτως, με τη στάση τους τις καθορίζουν, ανατρέποντας τα δεδομένα, αλλάζοντας τους κανόνες και δίνοντας έτσι μια διαφορετική τροπή στην εξέλιξη της ιστορίας.
Τα γεγονότα διαδραματίζονται στην Αθήνα. Η επιλογή της τοποθεσίας παίζει κάποιο ρόλο στην ταινία;
Β.Δ.: Όταν αρχίσαμε το ρεπεράζ, αναζητούσα μια υποβαθμισμένη, λαϊκή γειτονιά της Αθήνας που έχει πληγεί από την κρίση και την πανδημία, ως κύριο χώρο, όπου θα διαδραματιζόταν η ιστορία. Κι αυτό γιατί πιστεύω ότι σε τέτοιες συνθήκες βρίσκει περισσότερο πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί η ρατσιστική βία, που φυσικά διατρέχει με διαφορετικό τρόπο όλα τα κοινωνικά στρώματα. Είχα την τύχη τότε να ανακαλύψω ξανά το Πέραμα. Το γνώριζα από το 2001 γιατί είχα κάνει ένα ντοκιμαντέρ εκεί, αλλά τότε η Αθήνα ήταν μια πόλη τελείως διαφορετική. Όταν ξαναπήγα, ήταν για μένα μια αποκάλυψη. Από την πρώτη στιγμή αισθάνθηκα ότι αυτός ήταν ο ιδανικός χώρος για να γυριστεί η ταινία.
Οι χαρακτήρες της ταινίας είναι οι θύτες, τα θύματα και οι παρατηρητές. Ποιος είναι αυτός που ξεχωρίζει για εσάς και ποια πλευρά θεωρείτε περισσότερο υπεύθυνη για την κατάσταση της κοινωνίας; Τον ίδιο τον θύτη ή τον άπραγο παρατηρητή;
Β.Δ.: Όταν έκανα την έρευνα και έγραφα το σενάριο, το πιο σοκαριστικό για μένα ήταν όταν συνειδητοποίησα για άλλη μια φορά «την κοινοτοπία του κακού», καθώς οι δράστες πολλές φορές είναι θύτες και συγχρόνως θύματα, παιδιά που ζουν δίπλα μας, τα παιδιά της διπλανής πόρτας. Είναι μια αλυσίδα όπου συχνά οι ρόλοι εναλλάσσονται. Είναι πραγματικά ανησυχητικό πώς ένα παιδί μπορεί να οδηγηθεί σήμερα στον εκφοβισμό, το ρατσισμό και τη βία. Και γι’ αυτό έχουμε ευθύνη φυσικά όλοι μας, ακόμη και όσοι από μας θεωρούμε τους εαυτούς τους υπεράνω πάσης υποψίας και παραμένουμε σιωπηλοί, παθητικοί παρατηρητές.
Βλέποντας την ταινία, ο χαρακτήρας που ξεχώρισε κατ’ εμέ ήταν αυτός του Νικολάκη Ζεγκίνογλου. Μιλήσαμε μαζί του και μας έδωσε τα insides του για τον πολύπλοκο ρόλο του.
Στην ταινία θα σε χαρακτήριζα ως τον «αρχηγό» της συμμορίας που επιτίθεται σε ό,τι θεωρεί ότι είναι διαφορετικό από αυτό που ξέρει, από αυτό που πιστεύει. Πώς μπήκες στο πετσί του ρόλου και πώς ένιωσες που έπαιξες έναν τέτοιο χαρακτήρα;
Ν.Ζ.: Από πράγματα που έχω ζήσει, από τη δική μου ζωή σε παρόμοιες καταστάσεις. Μου αρέσουν αυτοί οι χαρακτήρες… είναι σαν πολιτικό, κοινωνικό σχόλιο, δηλαδή αν κάποιος προβληματιστεί με το ρόλο μου ή νιώσει ντροπή, θεωρώ πως είναι κέρδος.
Η σκηνή στον καθρέφτη όπου ο χαρακτήρας σου «προπονείται» για το τι θα πει στα θύματά του κρατώντας ένα μαχαίρι είναι συγκλονιστική. Δείχνει ότι ο «σκληρός» φοράει ένα προσωπείο. Ποια είναι η σκηνή που μετά την ολοκλήρωσή της ήσουν πιο συναισθηματικά φορτισμένος;
Ν.Ζ.: Η πιο συναισθηματικά φορτισμένη σκηνή είναι το σπάσιμο του χαρακτήρα που συμβαίνει σε σχέση με τη μαμά του, που την υποδύεται η Μαρία Σκουλά. Αυτή ήταν η πιο δύσκολη συναισθηματικά σκηνή, γιατί καταλαβαίνεις πως το προσωπείο που φοράει αυτός ο άνθρωπος είναι κάτι που τον κάνει να καλύπτει όλα τα κενά που έχει μέσα του. Εκεί που σπάει με τη μητέρα του είναι που καταλαβαίνεις πως κι αυτός είναι ένας άνθρωπος που του λείπει η αγάπη, που δεν την έχει νιώσει έτσι όπως θα την ήθελε.
Η ταινία «18» κάνει πρεμιέρα στα σινεμά την Πέμπτη 2 Ιουνίου.
Σενάριο/Σκηνοθεσία: Βασίλης Δούβλης
Πρωταγωνιστούν: Ιωσήφ Γαβριελάτος, Νικολάκης Ζεγκίνογλου, Αναστάσης Λαουλάκος, Κλέλια Ανδριολάτου, Μαρίνα Ανυφαντή, Βασίλης Ντάρμας, Αντώνης Τσαμουράς, Σταύρος Τσουμάνης, Γεωργία Ανέστη, Μαρίνα Ασλάνογλου, Νίκος Γεωργάκης, Μάριος Γκιοκουτάι, Δημήτρης Δρόσος, Κίμων Κουρής, Δημήτρης Λάλος, Δημήτρης Ξανθόπουλος, Μαρία Σκουλά, Γιώργος Συμεωνίδης, Θεοδώρα Τζήμου
