Το ελληνικό σινεμά φαίνεται να διανύει μία περίοδο ακμής. Μέσα σε έναν μήνα είχαμε δύο «ντόπια» φιλμ εποχής και όλα δείχνουν πως υπάρχει διάθεση για δημιουργικότητα. Παρά τα μικρότερα budget σε σχέση με τον ανταγωνισμό, το ταλέντο φαίνεται να υπερισχύει. Είναι μια εποχή που αξίζει να πας να δεις ελληνική ταινία στη σκοτεινή αίθουσα.
Αμέσως μετά την κυκλοφορία της «Φόνισσας», η οποία μου άφησε προσωπικά αλλά και εν γένει, πολύ καλές εντυπώσεις, κυκλοφόρησε ο «Καπετάν Μιχάλης». Πρόκειται για μεταφορά του διεθνώς αναγνωρισμένου ομώνυμου έργου του Νίκου Καζαντζάκη στη μεγάλη οθόνη. Και οι δύο ταινίες καταπιάνονται με γεγονότα που διαδραματίζονται γύρω στο 1900, οπότε είχε πολύ ενδιαφέρον να δεις τη διαφορά στην προσέγγιση μεταξύ των δύο.
Πριν μια δεκαετία περίπου ήταν να γυριστεί μια ταινία βασισμένη στο ίδιο βιβλίο, με τον Τζιν Χάκμαν στον πρωταγωνιστικό ρόλο και τον Αντρέι Βάιντα στη σκηνοθεσία. Ένα project που ναυάγησε εν τέλει. Για να καταλάβετε την αναγνώριση του μυθιστορήματος, ακόμα κι ο Σκορτσέζε είχε δεσμεύσει ένα φεγγάρι τα δικαιώματα του «Καπετάν Μιχάλη», με σκοπό να γυρίσει ακόμη μια ταινία βασισμένη σε έργο του Καζαντζάκη (είχε σκηνοθετήσει το «Ο τελευταίος πειρασμός»). Ωστόσο, τα άφησε ελεύθερα λίγο πριν το ‘The Irishman’. Έτσι τα πήραμε πίσω εμείς και ξεκίνησε η παραγωγή.
Ο Κώστας Χαραλάμπους, σκηνοθέτης και σεναριογράφος της ταινίας, ακολούθησε πιστά τον κεντρικό κορμό του βιβλίου.
Βρισκόμαστε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1889, τη χρονιά της κρητικής επανάστασης. Η περιπέτεια περιφέρεται γύρω από τον Καπετάν Μιχάλη, έναν πιστό γιο της μάνας Κρήτης, που επιμένει να αντιστέκεται μέχρι τελικής ρανίδος στον τουρκικό ζυγό. Η ιστορία όμως περιπλέκεται, κάτω από το μαρτυρικό πέπλο που σκεπάζει τους πρωταγωνιστές και τα γεγονότα διασταυρώνονται. Ο πειρασμός του Καπετάν Μιχάλη για την Εμινέ, γυναίκα του Τούρκου Νουρήμπεη και αδελφοποιητού του, μπλέκει πρόσωπα και καταστάσεις όσο τα πνεύματα είναι ανήσυχα. Μέχρι που μια αιματηρή εξέγερση ξεσπά.
Η ταινία είναι σε πολλά σημεία συγκινητική. Το αυθεντικό κρητικό στοιχείο μεταφέρεται ευθέως, καθώς αποτυπώνονται με σαφήνεια πολλές λεπτομέρειες της κρητικής κουλτούρας. Βλέπουμε από μέσα προς τα έξω το ύφος της κρητικής οικογένειας: Ο πιστός στη μητέρα Γη άντρας, τα μαθημένα στις κακουχίες παιδιά και η σκληροτράχηλη γυναίκα, οι αδελφικές σχέσεις μεταξύ αντρών και το χρέος των ντόπιων απέναντι στον τόπο, είναι κρητικά γνωρίσματα που θα απολαύσεις καθόλη τη διάρκεια του έργου.
Όλα τα παραπάνω δε θα μπορούσαν να αποδοθούν σωστά χωρίς το κατάλληλο καστ και οι Έλληνες ηθοποιοί που συμμετέχουν είναι ένας ακόμη λόγος για να αγοράσεις εισιτήριο με τις εξαιρετικά sharp ερμηνείες τους.
Στον πρωταγωνιστικό ρόλο έχουμε τον αγνώριστο Αιμίλιο Χειλάκη που πατάει σε κάθε σκηνή και τρέμει η γη, με το βαρύ κι ασήκωτο κρητικό vibe του ενσαρκώνοντας με επιτυχία τον Καπετάν Μιχάλη.
Ωστόσο, για μένα αξίζει ξεχωριστή αναφορά η μεστή παρουσία του Αλέκου Συσσοβίτη, που υποδύεται τον Τούρκο Νουρήμπεη. Παίζει έναν πολύ δύσκολο ρόλο ενός χαρακτήρα με πολλές πτυχές και εξυπηρετώντας παραπάνω από έναν σκοπούς στην ιστορία. Από την άλλη, στο γυναικείο πρωταγωνιστικό ρόλο, αυτόν της Εμινέ, συναντάμε την Τζένη Καζάκου, στην πρώτη της κινηματογραφική δουλειά, με μια σωστά delivered ερμηνεία. Τέλος, ξεχωρίζει και ο Παναγιώτης Μπουγιούρης, ο οποίος αναδεικνύει ένα πολύ εκφραστικό face acting.
Σκηνοθετικά ομολογουμένως ήταν μια απαιτητική ταινία. Συνολικά παραδόθηκε στο κοινό μια αρκετά προσεγμένη δουλειά, αλλά σε κάποια σημεία χρησιμοποιήθηκαν CGI που δεν ήταν αντάξια του υπόλοιπου ύφους, αφού ήταν εμφανή τα γραφικά. Ο ελληνικός κινηματογράφος πάσχει μονίμως στο κομμάτι των εφέ, όπως και στις χορογραφίες μάχης, σε σύγκριση πάντα με τις κολοσσιαίες παραγωγές που έχουμε συνηθίσει από το εξωτερικό.
Μιλάμε επίσης για ένα φιλμ 160 λεπτών, μια «δύσκολη» διάρκεια, κυρίως όσον αφορά το μοντάζ. Κάποιες σκηνές θα μπορούσαν να έχουν εκτελεστεί λιγότερο μακρόσυρτα ή να έχουν παραληφθεί. Παρότι λάτρεψα την κρητική κουλτούρα που είδα στην οθόνη και υπήρξαν στιγμές που σε έκαναν να νιώσεις έντονα τους προβληματισμούς και τον αγώνα των πρωταγωνιστών, κάποια lines ήταν παραπάνω επιτηδευμένα. Ή τέλος πάντων αποδομένα με έναν πιο «φλύαρο» τρόπο.
Το ενδυματολογικό κομμάτι – που δεν μπορώ να μη σχολιάσω σε ταινία εποχής – ήταν ευχάριστο, με τις παραδοσιακές κρητικές φορεσιές να κλέβουν την παράσταση. Από την άλλη τα γυρίσματα έλαβαν χώρα και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης, με τις σκηνές να είναι γεμάτες ελιά, οροπέδιο και λίθινα σπιτάκια, μεταφέροντάς σε αυτομάτως στο μεγάλο νησί.
Παρά την προσπάθεια ωστόσο, υπήρχαν αρκετά ultra wide πλάνα κάνοντας κάποιες σκηνές να φαίνονται «άδειες» στο μάτι. Ειδικά έχοντας στο μυαλό μου τη «Φόνισσα» που παρακολούθησα πρόσφατα και ήταν άρτια σκηνογραφημένη, δεν μπορώ να μην κάνω τη σύγκριση των δύο ελληνικών ταινιών εποχής. Στη μουσική έγινε καταπληκτική δουλειά από τον Κώστα Χαριτάτο και σίγουρα δεν μπορούσε να παραληφθεί η παραδοσιακή κρητική λύρα.
Overall είναι μια καλή ταινία που αξίζει να δεις, ανεξαρτήτως κινηματογραφικών λεπτομερειών. Η ιστορία της προέρχεται από ένα μυθιστορηματικό αριστούργημα και οι ηθοποιοί δίνουν τον καλύτερο τους εαυτό. Μπορεί κάποια σημεία της σκηνοθετικής αισθητικής να αποτελούν μελανό σημείο, αλλά Καπετάν Μιχάλης δεν ξαναβγαίνει, οπότε δώσε του μια ευκαιρία. Τη δικαιούται.
